Przygotowanie do startu w dorosłość – młode osoby z niepełnosprawnością wzroku w okresie tranzycji z edukacji na rynek pracy

Joanna Gładyszewska-Cylulko

doi:10.5604/01.3001.0054.7034

Opublikowane: 2024-12-12

Tom 85 Nr 2 (2024)

Przygotowanie do startu w dorosłość – młode osoby z niepełnosprawnością wzroku w okresie tranzycji z edukacji na rynek pracy

Joanna Gładyszewska-Cylulko

Dział: Artykuły

https://doi.org/10.5604/01.3001.0054.7034

Abstrakt

W odniesieniu do niniejszych rozważań tranzycja jest rozumiana jako przejście z edukacji na rynek pracy. Dla młodych osób z niepełnosprawnością wzroku takie przejścia nie są łatwe, wymagają one dodatkowego wsparcia m.in. w postaci kształtowania zasobów wewnętrznych. Jedną z cech, która może ułatwiać wejście na rynek pracy i pozostanie na nim, jest samoocena. Na przebieg tranzycji mogą mieć też wpływ określone postawy wobec pracy. Postawa hedoniczno-autoteliczna może motywować człowieka do szukania tych stanowisk, które dadzą możliwość rozwoju, zwiększać motywację do ich poszukiwania nawet w niesprzyjających okolicznościach zewnętrznych. Postawa normatywna będzie raczej sprzyjała poszukiwaniu jakiejkolwiek pracy, nawet niezgodnej z predyspozycjami czy wykształceniem lub nie dającej satysfakcji. Celem badań była próba rozeznania poziomu samooceny i postaw wobec pracy młodych osób z niepełnosprawnością wzroku zbliżających się do momentu przejścia z edukacji na rynek pracy. W badaniach wykorzystano Skalę Samooceny SES Morrisa Rosenberga (w polskiej adaptacji autorstwa Marioli Łaguny, Kingi Lachowicz-Tabaczek i Ireny Dzwonkowskiej) oraz Kwestionariusz „Postawy wobec pracy” (PWP) Agnieszki Czerw. Jeśli chodzi o poziom samooceny, to zaskakujący był fakt, że żadna z badanych osób nie uzyskała wyniku wskazującego na wysoki jej poziom. Można było zauważyć przewagę samooceny niskiej nad średnią. Jeśli chodzi o dominację jednego z dwóch wymiarów postawy wobec pracy, to wyniki wskazują na wyraźną przewagę postawy normatywnej w porównaniu z postawą hedoniczno-autoteliczną. W przypadku postawy normatywnej istnieje bardzo słaby ujemny związek pomiędzy poziomem samooceny a tą postawą, natomiast pomiędzy poziomem samooceny a postawą hedoniczno-autoteliczną można zauważyć umiarkowaną dodatnią korelację. Wnioski: Badania miały charakter badań pilotażowych, dlatego wskazane byłoby przeprowadzenie badań na szerszą skalę i objęcie nimi liczniejszej populacji, porównanie wyników osób w zależności od wybranej drogi edukacji oraz przeprowadzenie badań z powtarzanym pomiarem po wejściu na rynek pracy po zakończonej edukacji.

Słowa kluczowe:

tranzycja, samoocena, postawy wobec pracy, niepełnosprawność wzroku

Pobierz pliki

Zasady cytowania

Gładyszewska-Cylulko, J. (2024). Przygotowanie do startu w dorosłość – młode osoby z niepełnosprawnością wzroku w okresie tranzycji z edukacji na rynek pracy. Szkoła Specjalna, 85(2), 116–127. https://doi.org/10.5604/01.3001.0054.7034

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Aamodt, M. (2010). Industrial/organizational psychology: An applied approach. Belmont: Wadsworth.
Google Scholar

Bańka, A. (2014). Konstrukcja i wstępna charakterystyka psychometryczna Skali Motywacji Osiągnięć w Karierze. Czasopismo Psychologiczne, 20(1), 149–164.
Google Scholar

Baldwin, M.L., Schumacher, E.J. (2002). A note on job mobility among workers with disabilities. Industrial Relations: A Journal of Economy & Society, 41(3), 430–444.
Google Scholar

Bell, E.C., Mino, N.M. (2015). Employment Outcomes for Blind and Visually Impaired Adults. Journal of Blindness Innovation and Research, 5(2).
Google Scholar

Czerw, A. (2013). Co ludzie myślą o pracy zawodowej? Konstrukcja metody diagnozującej postawy wobec pracy. Psychologia Społeczna, 2(25), 219–233.
Google Scholar

Dobrowolska, M., Stasiła-Sieradzka, M. (2018). Czynniki indywidualne i środowiskowea postawy wobec pracy młodzieży z grupy NEET. Czasopismo Psychologiczne – Psychological Journal, 24(1), 179–187.
Google Scholar

Dziurla, R. (2020). Kierunek dopasowania kulturowego z perspektywy przedstawicielisprawnej większości w wybranych obszarach funkcjonowania społecznego. Societas/Communitas „Studia o niepełnosprawności”, 2–2(26-2), 85–108.
Google Scholar

Fotiadou, E., Christodoulou, P., Tsimaras, V.K., Mousouli M., Soulis, S. (2014). MotorDevelopment and Self-Esteem of Children and Adolescents with Visual Impairment. Journal of Education and Practice, 5(37), 97–106.
Google Scholar

Garaigordobil, M., Bernarás, E. (2009). Self-concept, Self-esteem, Personality Traits andPsychopathological Symptoms in Adolescents with and without Visual Impairment. The Spanish Journal of Psychology, 12(1), 149–160.
Google Scholar

Gronmo, S.J., Augestad, L.B. (2000). Physical activity, self- concept, and global self-worth ofblind youths in Norway and France. Journal of Visual Impairment & Blindness, 94, 522–527.
Google Scholar

Golub, D.B. (2006). A Model of Successful Work Experience for Employees Who AreVisually Impaired: The Results of a Study. Journal of Visual Impairment & Blindness,100(12), 715–725.
Google Scholar

Guichard, J. (2007). Transition. W: J. Guichard, M. Huteau (red.), Orientation et insertion professionnelle. 75 concepts cles (s. 427–435). Paris: Dunod.
Google Scholar

Guichard, J., Huteau, M. (2005). Psychologia orientacji i poradnictwa zawodowego. Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.
Google Scholar

Halder, S., Datta, P. (2012). Insight into self-concept of the adolescents who are visually impaired in India. International Journal of Special Education, 27, 86–93.
Google Scholar

Huurre, T. M., Aro, H. M. (2000). The psychosocial well-being of Finnish adolescents with visual impairments versus those with chronic conditions and those with nodisabilities. Journal of Visual Impairment& Blindness, 94(10), 625–637.
Google Scholar

Kanangottu L. N., Sathiyaseelan A. (2014). Self-esteem among physically disabled andvisually disabled late adolescents. International Journal of Technical Research and Applications, 10, 31–39.
Google Scholar

Kot, P. (2018). Związek samooceny ze skutecznością tranzycji z systemu edukacji na rynek pracy. Polskie Forum Psychologiczne, 1(23), 172–187.
Google Scholar

Lifshitz, H., Hen, I.,Weisse, I. (2007). Self-concept, Adjustment to Blindness, and Quality of Friendship Among Adolescents with Visual Impairments. Journal of Visual Impairment& Blindness, 101(2), 1–20.
Google Scholar

Lipka, A., Król, M., Waszczak, S., Winnicka-Wejs, A., (2010). Kształtowanie motywacji wewnętrznej. Koszty jakości i ryzyko. Warszawa: Difin.
Google Scholar

Lopez-Justicia, M.D., Pichardo, M.C., Amezcua, J. A., Fernandez, E. (2001). The self-conceptsof Spanish children and adolescents with low vision and their sighted peers. Journal of Visual Impairment & Blindness, 95, 150–160.
Google Scholar

Łaguna, M. (2010). Przekonania na własny temat i aktywność celowa. Gdańsk: GWP.
Google Scholar

Łaguna, M., Lachowicz-Tabaczek, K., Dzwonkowska, I. (2007). Skala Samooceny SES Morrisa Rosenberga – polska adaptacja metody. Psychologia Społeczna, 2, 164–176.
Google Scholar

Majewski, T. (1995). Rehabilitacja zawodowa osób niepełnosprawnych. Warszawa: Centrum Badawczo-Rehabilitacyjne Osób Niepełnosprawnych.
Google Scholar

Obiakor, F.E., Stile, S.W. (1990). The self-concepts of visually impaired and normally sighted middle school children. Journal of Psychology, 124(2), 199–210.
Google Scholar

Olszak, A. (1994). Z badań nad samooceną i aspiracjami młodzieży niewidomej liceów zawodowych. Scholasticus, 1–2, 33–40.
Google Scholar

Papadopoulos, K., Montgomery, A. J., Chronopoulou, E. (2013). The impact of visual impairments in self-esteem and locus of control. Research in Developmental Disabilities, 34(12), 4565–4575.
Google Scholar

Pinquart, M., Pfeiffer, J.P. (2013). Identity development in German adolescents with and without visual impairments. Journal of Visual Impairment & Blindness, 107, 338–349.
Google Scholar

Randolph, D.S. (2004). Predicting the effect of disability on employment status and income. Work: A Journal of Prevention, Assessment & Rehabilitation, 23(3), 257–266.
Google Scholar

Rosenblum, L.P. (2000). Perceptions of the impact of visual impairment on the lives of adolescents. Visual Impairment & Blindness, 94, 434–445.
Google Scholar

Rożnowski, B., Kot, P. (2016). Przenoszenie przekonania o własnej skuteczności w nową rolę życiową: model moderacyjny i mediacyjny. Czasopismo Psychologiczne, 22(2), 205–228.
Google Scholar

Sakowicz-Boboryko, A., Szada-Borzyszkowska, J., Otapowicz, D., Bilewicz, M. (2021). Aktywność zawodowa kobiet z niepełnosprawnością – stan, uwarunkowania i potrzeby. Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku.
Google Scholar

Skarżyńska, K., Chmielewski, K. (2001). Praca w życiu Polaków: wewnętrzna potrzeba czy konieczność bytowa? Studia Psychologiczne, 1, 141–159.
Google Scholar

Świtała, I.M. (2015). Praca człowieka w wymiarze autotelicznym i instrumentalnym – wybrane aspekty aksjologii pracy. Edukacja Ustawiczna Dorosłych, 1, 57–68.
Google Scholar

Zaorska, M. (2013). Status społeczno-zawodowy niewidzących kobiet w wieku 50+. Rocznik Andragogiczny, 20, 223–236.
Google Scholar

Zaorska, M. (2014). Osoba z niepełnosprawnością na drodze aktywizacji zawodowej – wybrane problemy a realia współczesnej rzeczywistości społecznej. Rocznik Andragogiczny, 21, 227–236.
Google Scholar

Zaorska, M. (2015). Tyflopedagog wobec problemu aktywności życiowej – zawodowej i pozazawodowej osób dorosłych z niepełnosprawnością wzrokową. Toruń: Wydawnictwo Edukacyjne AKAPIT.
Google Scholar