Abstrakt

Celem artykułu jest przedstawienie kontrowersji związanych ze stosowaniem pojęcia alienacji rodzicielskiej (i pojęć pokrewnych, takich jak: syndrom alienacji rodzicielskiej, zespół alienacji rodzicielskiej, manipulowanie dzieckiem, izolowanie dziecka od drugiego rodzica, utrudnianie kontaktów z drugim rodzicem) w sytuacjach, gdy w historii rodziny występowała przemoc domowa. Dla osiągnięcia tego celu zastosowano metodę analizy literatury (raportów i aktów prawnych instytucji/organizacji międzynarodowych ds. przeciwdziałania przemocy; literatury i badań zagranicznych nad orzecznictwem sądowym w sprawach o ustalenie opieki nad dzieckiem po rozstaniu rodziców; polskich raportów organizacji pozarządowych przeciwdziałających przemocy; polskich publikacji dziennikarskich). Wnioski wskazują na potrzebę wprowadzenia wielu zmian, aby rzeczywista ochrona dzieci przed przemocą ze strony jednego z rodziców była skuteczniejsza również po rozstaniu. W polskiej literaturze naukowej koncepcja alienacji rodzicielskiej jest rozpowszechniana przede wszystkim jako przejaw rywalizowania o dziecko rozwodzących się rodziców, manipulowania nim, prób alienowania od siebie nawzajem. Trudno znaleźć choćby wzmianki o zagrożeniach wynikających z nieuzasadnionego powoływania się na tę koncepcję przez osoby stosujące przemoc – prezentowany artykuł jest nowatorski w tym zakresie. Sformułowano kilka rekomendacji. Jedna z nich wskazuje na konieczność podjęcia badań, których celem będzie określenie, na ile sądy, orzekając o opiece nad dzieckiem, uwzględniają dane o stosowaniu przemocy domowej ze strony jednego z rodziców jeszcze przed rozstaniem. Niezbędna jest integracja danych dotyczących przemocy domowej przed rozstaniem rodziców oraz danych o losach dzieci, które decyzją sądu pozostają w stałym kontakcie z rodzicem stosującym przemoc, a także danych o losach tych dzieci w dorosłym życiu.